Na haar dansstudies aan ArtEZ (Arnhem, Nederland) kon Heike Langsdorf als danseres aan de slag in producties van Belgische choreografen zoals Alexander Baervoets, Thierry Smits en Jan Fabre. Zo kwam de van oorsprong Duitse in Brussel terecht, waar ze nog steeds woont. In België ging ze ook eigen werk ontwikkelen. Vanuit haar ervaring als danseres bij verschillende dansgezelschappen, was ze gaan nadenken over manieren van samenwerken. Zijn er alternatieven voor het hiërarchische model waarbij een choreograaf met een totaalplaatje voor ogen de dansers en artistieke medewerkers aanstuurt? Dit werd voor Langsdorf een drijvende vraag, die ze onderzocht binnen verschillende collectieven die ze vaak (mee) oprichtte. Samen met kunstenaar Christophe Meierhans (CH) en scenograaf Christoph Ragg (DE) vormde ze van 2001 tot 2012 C&H (een samenvoeging van de initialen van hun voornamen). Het drietal was ook de drijvende kracht achter f,r,o,g,s Open Source (2002- 2008): een communaal netwerk van kunstenaars die interdisciplinaire samenwerking tot onderwerp van hun onderzoek en praktijk maakten. Sinds 2010 werkt Langsdorf onder de noemer radical_hope (aanvankelijk de titel van haar onderzoeksproject bij a.pass, advanced performance and scenography studies).

Als dansliefhebber is het niet altijd eenvoudig om Langsdorf doorheen haar veranderlijke samenwerkingen in wisselende structuren te volgen. Niettemin tekenen zich doorheen haar parcours duidelijke artistieke lijnen en interesses af.

Net zomin als aan haar artistieke medewerkers wil ze aan het publiek of de context waarin ze werkt een esthetische taal opleggen. Ook op deze niveaus werkt ze horizontaal: vanuit wisselwerking en dialoog.

Een mooi voorbeeld van hoe deze wisselwerking met de omgeving vorm krijgt, biedt het project Postcards From The Future (2007-2012 in diverse Europese steden, door C&H). Op verschillende plekken in de stedelijke ruimte werden situaties in scène gezet en daarna gefotografeerd. De beelden werden als prentbriefkaartjes in de stad verspreid. Op een op de achterzijde van het kaartje vermeld tijdstip in de toekomst kon je op de plek in kwestie het beeld opnieuw zien ontstaan, wanneer het voor een tweede keer in scène werd gezet. Voor het kaartje gemaakt in het Brusselse Noordstation figureren niet alleen reizigers maar ook daklozen en jongeren die er vaak rondhangen. De actie van C&H neemt met andere woorden de plek niet over, maar neemt haar identiteit als uitgangspunt en voegt in een subtiele wisselwerking vanuit een artistiek perspectief iets toe.

Wat dit nog met dans van doen heeft, vraag je je misschien af? Bekijk even het volgende videofragment Postcards From The Future, Vlaamsesteenweg.

Je ziet hoe kunstenaar Christoph Ragg aan de hand van een lijst en aanwijzingen die hij via een walkietalkie krijgt, auto’s in een bepaalde volgorde uit een garage laat vertrekken. De wagens hebben alle de Vlaamsesteenweg in hartje Brussel als bestemming. Daar zullen ze samen een georkestreerd verkeersinfarct vormen. Auto’s die luid toeteren, voorbijgangers die vreemd opkijken: de chaos is compleet. Wat normaal in beweging is, valt stil. Daardoor ontstaat een nieuwe ambiance. Mensen spreken elkaar aan en allerlei ruildeals en handeltjes ontstaan: frietjes worden aangeboden in ruil voor wijn, bestuurders maken er met muziek een feestje van of bieden hun diensten als waarzegger aan, iemand leurt met tijdschriften,…  

Hoe lichamen (of objecten zoals wagens) in de ruimte plaatsen of laten bewegen? Hoe beelden (bijvoorbeeld chaos) componeren? Hoe tijd en ruimte organiseren en structureren? Vele choreografen nemen deze basisvragen als uitgangspunt en ook Langsdorf en haar collega’s doen dat hier; alleen doen ze dat niet in een geïsoleerde dansstudio maar in dialoog met het dagelijkse leven.

Vrij lichtvoetig sluipt daardoor ook onvermijdelijk een sociaal-maatschappelijke weerklank het werk binnen. Hollen wij onszelf in een maatschappij waar alles ‘vooruit’ moet gaan, niet voorbij? Wat verandert er wanneer we eens ‘stilstaan’? Hoeveel chaos verdragen we? Kan chaos ook productief zijn? Het project daagt uit om ook over dit soort vragen na te denken.

Dit gebeurt – opnieuw – niet dwingend. Langsdorf spelt de dingen niet nadrukkelijk uit: haar uitnodiging naar de toeschouwer toe is steeds discreet. Wie niet opmerkzaam is, merkt ze misschien niet eens op. Dat geldt voor Postcards From The Future en ook voor Sitting with the Body 24/7 (2014), waaruit de volgende fragmenten komen.

Voor deze performance trok een groepje kunstenaars zich gedurende een week terug in een winkelruimte in hartje Brussel. Van ’s ochtends tot ’s avonds ontwikkelden ze er samen vanuit dagdagelijkse bewegingen als zitten, staan, wandelen,… lichaamspraktijken die zijn gelinkt aan meditatie- en ademhalingsoefeningen en die iedereen (‘every-body’) kan uitvoeren. ‘Een oefening in vertragen’, had de ondertitel van dit project kunnen zijn. De aandachtige concentratie waarmee de personen de oefeningen rustig uitvoeren, staat qua energie in fel contrast met het voorbijrazende leven aan de andere kant van de dunne glazen wand. Toch merkt niet iedereen dit op: sommige mensen zie je gewoon voorbij wandelen. Anderen vertragen hun pas of raken geïntrigeerd en blijven even van buiten kijken of zoeken meer info op de affiche of bij medepassanten. Wie wilde, kon ook binnenkomen om toe te kijken of (een of meerdere keren) deel te nemen aan de uitvoering van de lichaamspraktijken. Wat je ook doet: als toeschouwer bepaal je mee het werk, dat het midden houdt tussen een happening, een installatie en een choreografie.

Langsdorf gaat trouwens niet alleen in de publieke ruimte aan de slag met deze strategieën van discretie, interactie en integratie. In haar recentste werk, InCompany Workers’ Club (2016, Beursschouwburg) voel je je als toeschouwer meteen thuis op de bühne van het theater, waar zetels, hapjes en drankjes uitnodigend klaarstaan. De makers (Heike Langsdorf, Nicolas Galeazzi en Einat Tuchman) leiden je doorheen verschillende gezamenlijke oefeningen die alle inspelen op en doen nadenken over onze werkomstandigheden.

AUTEUR:

JULIE RODEYNS

Julie Rodeyns is kunstcritica (o.a. voor <H>ART magazine, Bozar The International Selection) en publieksbemiddelaar. Ze is oprichtster van Matchbox, verzorgt trainingen en consultancy in publieksbemiddeling en is gastprofessor ‘Actieve Kunsteducatie’ aan Odisee Hogeschool (Brussel).